Als je jouw nationaliteit niet kunt bewijzen. Je niet eens een nummer bent. Je bestaan wordt niet erkend.
We kennen allemaal wel situaties waarin we ons buitengesloten hebben gevoeld. We mochten niet meedoen. Momenten van afgewezen worden, niet mee mogen doen met spelletjes op school of die baan die je graag wilde, omdat je niet in het profiel past volgens de potentiele werkgever. Momenten van niet mee mogen doen. Gelukkig zijn dat maar momenten en is het niet zo dat je structureel nergens ‘thuis’ hoort. Hoewel…..
In de wachtkamer
Al wachtende op mijn beurt in een wachtkamer, zag ik een tijdschrift liggen met als cover een foto van een baby en de tekst: DIT IS TIMA. Ze is hier geboren. Ze is staatloos. Ze wordt nergens erkend. Ze mag nergens meedoen. Hoezo, dacht ik meteen. Als zij in Nederland geboren is, dan heeft zij toch automatisch een Nederlandse nationaliteit?
Altijd als ik in een wachtkamer terecht kom, twijfel ik om de tijdschriften die naar mij lonken open te slaan. Wat nu als ik een interessant artikel tegenkom en ik dat niet kan uitlezen? Omdat ik aan de beurt ben voor mijn afspraak? Dan zal een grote vraag naar het einde ervan in mijn hoofd blijven rondspoken.
Tegenwoordig maak ik foto’s van artikelen, gewoon met mijn mobiel. Opgelost! En zo begon ik het artikel over staatloos zijn te lezen. Mijn ogen werden geopend! Ik mag in mijn handen klappen dat ik word erkend als thuishorend op Nederlandse bodem. Een groter voorrecht dan dat ik mezelf eerder realiseerde.
Ik ben in Nederland geboren en opgegroeid. Ik heb nooit hoeven twijfelen aan mijn nationaliteit. Ik maak deel uit van de Nederlandse samenleving en voldoe aan de verplichtingen en maak gebruik van de rechten ervan. Toegang tot het Nederlandse (zorg)systeem heb ik via mijn Burgerservicenummer. Of ik legitimeer mijzelf met mijn paspoort.
Ik ben zelf geen moeder, maar veel vrienden hebben wel kinderen. Als vanzelfsprekend kregen al die kinderen een Nederlandse nationaliteit. Bij de geboorteaangifte kregen zij meteen een Burgerservicenummer, werden daarmee volwaardig landgenoot en maakte daarmee direct deel uit van het Nederlandse (bureaucratische) systeem. En zo zijn ze meteen bekend bij allerlei overheidsinstanties. Maar wat nu als dit niet zo als vanzelf sprekend zou zijn gegaan?
In Nederland geboren en zonder nationaliteit
Iedereen heeft recht op een nationaliteit! Dat is al bijna zeventig jaar punt 15.1 van de universele verklaring van de rechten van de mens. Echter de praktijk wijst anders uit, lees ik. De praktijkvoorbeelden die worden gegeven in het artikel liegen er niet om. Als je eenmaal buiten het bureaucratische Nederlandse systeem valt, val je overal buiten en kom je er niet (meer) in. Je wordt simpelweg niet erkend.
Stel je eens voor…. Je bent in de buik van je moeder naar Nederland gekomen. Je moeder kon geen bewijzen overleggen vanuit welk land zij naar Nederland is gevlucht. Ze sterft in haar kraambed. Jij blijft alleen achter. Je wordt in een pleeggezin geplaatst. Je krijgt een verblijfsvergunning tot je 18de jaar en je wordt geregistreerd als ‘nationaliteit onbekend’.
Of je bent als jong volwassene gevlucht uit je land en in Nederland terecht gekomen. Je hebt geen documenten om aan te tonen dat je een status hebt, een nationaliteit. Dit is wel nodig om het etiket staatloos te krijgen. Als je de status van ‘staatloos zijn’ krijgt, dan is er nog licht aan het einde van de tunnel.
Staatloos zijn en nationaliteit onbekend
In Nederland zijn nu ruim 4000 mensen als staatloos geregistreerd in de Basisregistratie Personen (BRP). Dat is maar een klein deel van de 80.000 personen van wie de nationaliteit onbekend is.
De vermelding ‘nationaliteit onbekend’ in de BRP is niet hetzelfde als ‘staatloos’. De meeste vreemdelingen van wie de nationaliteit onbekend is, hebben namelijk wel een nationaliteit. Zij hebben alleen geen documenten om dat te bewijzen.
Staatloos zijn betekent dat geen enkel land volgens zijn wetgeving de betrokkene als zijn onderdaan beschouwt. Je hebt dus bewijs nodig van het land, dat je bent ontvlucht, dat zij jou niet erkennen als onderdaan. Hoe in hemelsnaam krijg je zoiets voor elkaar?
Niet mee mogen doen
‘Staatloos zijn’ en ‘zonder nationaliteit’ bestaan, dat gaat mijn petje te boven. Het mag toch niet zo zijn dat je geen grond hebt om op te staan? Geen veilige bodem, geen zorg, geen kansen om op te bouwen, je leven te leven zoals al die anderen die wel een status hebben? In relatie tot je omgeving wordt je niet erkend. Welke effect heeft dat op het contact met je omgeving en met jezelf? Hoe eenzaam en geïsoleerd dat moet voelen….?
Mee mogen doen, maar wanneer?
Al jaren werkt de Rijksoverheid aan een nieuw wetsvoorstel. Staatlozen die niet met documenten kunnen aantonen dat zij staatloos zijn, kunnen een uitspraak van de rechter krijgen over hun status. Vastgestelde staatloosheid geeft aan deze mensen meer rechten. Na drie jaar van ellende heb je dan in ieder geval een kans op erkenning van een Nederlandse nationaliteit. Wanneer deze nieuwe wet er gaat komen, is nog een groot raadsel, kan nog jaren duren.
Op dit moment is het nog zo dat verschillende instanties naar elkaar wijzen om heel simpel een vinkje aan te zetten in het blokje ‘staatloos zijn’ in plaats van ‘nationaliteit onbekend’.
In sommige gevallen pakt dat zeer schrijnend uit. Een schaduwzijde van onze samenleving en bureaucratie, als je het mij vraagt.
Foto: I. de Vaan, 13 jaar
